Nederland – Op maandagavond 21 december staan de planeten Jupiter en Saturnus zó dicht bij elkaar dat ze nog nèt met het blote oog gescheiden kunnen worden. Volgens Marc van der Sluys van hemel.waarnemen.com is een dergelijke nauwe conjunctie, zoals de samenstand wordt genoemd, niet meer zichtbaar geweest sinds het jaar 1226. De dagen voor en na de dichtste nadering is te zien hoe de planeten elkaar naderen en weer uit elkaar bewegen.
Waar de Aarde één jaar doet over een rondje om de Zon, duurt dat voor Jupiter bijna 12 jaar en voor Saturnus zelfs bijna 30 jaar. Hierdoor staan de twee planeten ongeveer vijf keer per eeuw bij elkaar in de buurt; na bijna 20 jaar heeft Saturnus tweederde van zijn baan afgelegd en Jupiter een rondje meer. Hoewel de samenstand dus met enige regelmaat plaatsvindt, staan de twee planeten dit jaar bijzonder dicht bij elkaar, op circa 0,1°, ofwel een vijfde van de diameter van de Maan. De vorige keer dit gebeurde was in 1623, maar toen was de samenstand niet zichtbaar. De laatste keer dat dit te zien was, was op 5 maart 1226, toen de twee zelfs nog drie keer dichter bij elkaar stonden dan dit jaar.
De planeet Jupiter is na de Maan en Venus het helderste object aan onze nachthemel. Saturnus is ongeveer 80 keer zwakker, maar nog steeds goed zichtbaar met het blote oog. Het verschijnsel kan dus zonder speciale apparatuur kan worden gevolgd. Volgens van der Sluys kun je het beste ’s avonds tussen 17:30 en 18 uur naar de zuidwestelijke hemel kijken. Kort daarvoor is het nog licht en rond 19 uur gaat het tweetal onder. De planeten staan laag boven de horizon, dus kies een plek met vrije blik naar het zuidwesten, bijvoorbeeld een bovenverdieping. Jupiter is helder en gemakkelijk te vinden, Saturnus staat vóór 21 december linksboven Jupiter, na die datum er rechtsonder. Een verrekijker kan helpen om de planeten duidelijker te zien in de schemering, en kan ook de manen van Jupiter en ringen van Saturnus zichtbaar maken.
Bij de volgende conjuncties, in 2040 en 2060, staan de twee planeten weer op de gebruikelijke afstand van elkaar, circa vijf keer verder dan nu. Op de volgende nauwe samenstand hoeven we echter niet weer 800 jaar te wachten; die is “al” op 15 maart 2080. Dat zullen sommigen van ons nog meemaken.
