Appingedam – Eeuwenlang was het bestuurlijk gebied van Appingedam veel groter dan de stad zelf. Geen wonder, want Appingedam en Groningen waren sinds de Middeleeuwen belangwekkende plaatsen en de enige twee, in de provincie Groningen, met historische stadsrechten. Aanvankelijk waren beide steden best aan elkaar gewaagd, maar het centrale Groningen was al groter en werd snel belangrijker. Nu scheelde het ook echt niet veel of Appingedam was in 1536 letterlijk van de kaart geveegd. Georg Schenck van Toutenburg, een Duits edelman, had de stad veroverd in opdracht van Karel V en gaf order om de hele stad sofort met de grond gelijk te maken. Gelukkig bleef dat toen beperkt tot de vestingwallen, maar… 30 jaar later nog, drongen de Stadjers er bij de landvoogdes van destijds de Habsburgse Nederlanden met klem op aan om alsnog heel Appingedam te slopen. Gelukkig gaf zij hieraan geen gehoor.
De Damwand
Appingedam bleef dus op de kaart, maar verdween per 1 januari 2021 wel als gemeente. Het ging, samen met Loppersum en Delfzijl, op in de nieuwe gemeente Eemsdelta. Het lijkt het einde van een langzaamaan neergaande lijn in macht en positie, die eigenlijk sinds de 16e eeuw dalende was, al waren er zeker tussentijdse oplevingen. Tegenwoordig bungelt het echter qua en inwonersaantal onderaan de lijst van Nederlandse plaatsen. Ondertussen was het kunstenaar Rob Møhlmann (zelf Damster-van-het-jaar-2014) opgevallen dat Appingedam, ondanks haar huidige bescheiden omvang op menig oude kaart was terug te vinden. Vaak – in kort Gronings – genoteerd als ‘Dam’. Sinds een jaar of drie is hij toen oude(re) kaarten waarop Appingedam voorkomt, gaan verzamelen. Die aardigheid liep serieus uit de hand en leidde tot een cartografische collectie van ca. 80 topografische kaarten, van circa 1550 tot 1950. Nu het allemaal aan de wanden hangt, spreekt Møhlmann knipogend van zijn “Damwand’.
Het belang van Dam op kleine en grote schaal
Leidmotief bij het verzamelbeleid was dus “staat (Appinge)dam op de kaart?” Voor 1 januari 2021 had hij in zijn Damster museum aan het Damsterdiep de ‘Damwand-collectie’ als expositie gepland. Als een hart onder de riem voor alle ‘Damsters’, die weliswaar hun gemeente verloren, maar hun stad behielden. Møhlmann wilde laten zien dat hun stad er toe deed en toe doet, en door de eeuwen heen op de landkaarten is terug te vinden. De kaarten waaieren uit van de provincie Groningen, naar Noord Nederland, naar heel Nederland, de Benelux (de voormalige Zeventien Provinciën) tot op een West-Europese schaal waarop “Dam” nog steeds staat aangegeven. Met trots wijst Møhlmann op een onooglijk klein, drie eeuwen oud kaartje, van ongeveer 6 bij 8 centimeter. Het is uit 1702 en toont de Verenigde Nederlanden. Daarop staan slechts een 30-tal plaatsen, waaronder – en geheel bovenaan -… Dam!
Dubbelexpo
Ondertussen hangt deze expositie al een half jaar stof te vangen. Evenals de nevenexpositie “Van alles uit de kast”, waarbij een deel van de eigen collectie hedendaagse collega-realisten wordt getoond (waaronder Matthijs Röling, Wout Muller, Henk Helmantel, Har Sanders, Aat Veldhoen, Theo Voorzaat, Peter Vos, Pieter Pander en nog tientallen anderen).
Museum Møhlmann hoopt, zeker als ongesubsidieerd en onafhankelijk museum, dat eindelijk, na 8 juni, het startsein van het-open-mogen-gaan voor musea gegeven wordt en is dan weer vanaf vrijdag 11 juni te bezoeken. Elke vr-za-zo van 13-17 uur.
