Nederland – In januari 2023 meldde Veilig Verkeer Nederland een snelle groei in de verkoop van fatbikes*. VeiligheidNL, het kenniscentrum voor letselpreventie, heeft in 2023 en 2024 een toename waargenomen in het aantal Spoedeisende Hulp (SEH) behandelingen als gevolg van verkeersongevallen met fatbikes.
De fatbike werd voor het eerst in 2021 opgenomen in het Letsel Informatie Systeem (LIS) als type voertuig betrokken bij ongevallen**. In 2022 werden zeven fatbike-ongevallen geregistreerd. Dit aantal steeg in 2023 tot 59, en in de eerste vier maanden van 2024 werden 33 ongevallen genoteerd. Deze cijfers laten een duidelijke opwaartse trend zien in het aantal fatbike-ongevallen. Eerder zagen we in de LIS-rapportage van 2022 een verviervoudiging in vijf jaar van jongeren (12-17 jaar) die door een e-bike-ongeval de SEH-afdeling bezochten. De huidige toename in SEH-bezoeken door fatbike-ongevallen is voor VeiligheidNL reden genoeg om deze trend nauwlettend te volgen, ondanks de nog relatief kleine aantallen.
Het aantal SEH-bezoeken door fatbike-ongevallen moet worden beschouwd als een ondergrens van het werkelijke aantal. Dit komt doordat slechts 14 van de 83 SEH-afdelingen in Nederland deze data rapporteren en niet altijd wordt genoteerd welk type fiets betrokken was bij het ongeval. Naast de 59 gevallen waarbij de fatbiker zelf gewond raakte in 2023, waren er twaalf ongevallen waarbij een fatbike betrokken was en een andere verkeersdeelnemer gewond raakte. In de eerste maanden van 2024 waren dit tien ongevallen. Hieronder volgt een nadere beschouwing van de ongevallen waarbij de fatbiker zelf gewond raakte (n=59 in 2023, n=33 in 2024).
Kenmerken van slachtoffers op een Fatbike
Opvallend is dat bij fatbike-ongevallen de groep 10-14 jarigen sterk vertegenwoordigd is. In 2024 was het aandeel 10-14 jarigen zelfs groter dan in 2023, met respectievelijk 17 van de 33 en 19 van de 59 geregistreerde slachtoffers. De slachtoffers zijn gemiddeld relatief jong; in 2023 was het jongste slachtoffer 11 jaar en het oudste 53 jaar, terwijl in 2024 de leeftijd varieerde van 4 tot 61 jaar. De meeste slachtoffers zijn mannen (n=44 in 2023 en n=19 in 2024).
Toedracht ongeval
In de meeste gevallen ontstond het letsel door een eenzijdig ongeval (52% in 2023 en 64% in 2024), waarbij de fatbiker zonder botsing met een andere verkeersdeelnemer of object ten val kwam. Ongeveer een derde van de ongevallen betrof een botsing met een andere verkeersdeelnemer, vaak een personenauto. In enkele gevallen werd in de toedrachtbeschrijving melding gemaakt van een snelheid die veel hoger was dan de toegestane 25 km/u. Opvallend is dat bijna driekwart van de ongevallen in 2023 (n=42) plaatsvond in de periode september-december, terwijl in de eerste vier maanden van 2024 de meeste ongevallen in april plaatsvonden (16 van de 33).
Type letsel
De cijfers over het type letsel waarvoor de slachtoffers op de SEH-afdeling werden behandeld, laten zien dat hoofdletsels relatief vaak voorkomen onder fatbikers. In 2023 werden ongeveer twee op de vijf slachtoffers (24 van de 59) behandeld voor hoofdletsel, waaronder 17 fatbikers met hersenletsel, waarvan negen ernstig schedel/hersenletsel hadden. Ongeveer een kwart van de slachtoffers had letsel aan de bovenste ledematen. In 2024 zagen we ook relatief veel hersenletsel (9 van de 33), waarvan drie ernstig hersenletsel hadden.
Conclusie
VeiligheidNL ziet een sterk stijgende trend in het aantal SEH-bezoeken door ongevallen met fatbikes. De ernst van het letsel en de jonge leeftijd van de slachtoffers baren ons zorgen. Er is verdiepend onderzoek nodig naar de omvang van de problematiek, de oorzaken van deze ongevallen en het risicogedrag van de doelgroep. Kwalitatief onderzoek kan inzicht bieden in onderliggende factoren, zoals de risicoperceptie van ouders over fatbikes (zowel illegale als legale varianten) en hun beweegredenen om deze voor hun kinderen aan te schaffen.