Nederland – De overheidsdoelen om plastic in het milieu terug te dringen staan onder druk. Ruim 2 jaar na de invoering van de eerste regelgeving ziet de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) dat een groot deel van de bedrijven ervoor kiest om verplichtingen rondom hergebruik van plastic drank- en voedselverpakkingen te ontwijken.
De ILT constateert dat de inzet op vermindering van plastic nog niet de norm is. Bedrijven maken gebruik van ontwijkmogelijkheden die de regelgeving voor wegwerpplastics biedt. Hierdoor zetten bedrijven zich onvoldoende in om verpakkingen te verduurzamen en circulair te maken.
Dit staat in de signaalrapportage die de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat vandaag aan de Tweede Kamer aanbiedt.
Ontwijkgedrag
Als dit ontwijkgedrag aanhoudt, vermindert de hoeveelheid plastic zwerfafval niet. Wat bedrijven doen is niet illegaal, maar wel ongewenst. Het past niet in het doel van de wet om de hoeveelheid plastic in het milieu terug te dringen. Tegen ontwijkgedrag kan de ILT niet optreden.
De ILT ziet 3 vormen van ontwijkgedrag.
1. Kiezen voor alternatief plastic
Bedrijven kiezen vaker voor alternatieve plastic wegwerpverpakkingen die niet vallen onder de nieuwe regels die op 1 juli 2023 zijn ingegaan. Bij consumptie om mee te nemen moet de klant extra betalen voor voedselverpakkingen en drinkbekers van plastic die bedoeld zijn voor eenmalig gebruik. Voor kleine porties salades, snoepgroenten, fruit en broodjes voor onderweg die worden verpakt in harde plastic verpakkingen moet de consument extra betalen, terwijl dezelfde producten in zachte plastic verpakkingen niet onder die regels vallen. Er wordt dan geen extra bedrag in rekening gebracht en er hoeft geen herbruikbaar alternatief te worden aangeboden.
2. Zoeken naar uitzonderingen in de wet
Er zit statiegeld op blikjes en plastic flessen, maar niet op drankkartons (die ook plastic bevatten). Verschillende producenten en verpakkers stappen daarom vaker over op drankkartons. Daarnaast geldt er geen statiegeldverplichting voor sappen, siropen, zuiveldranken en alcoholische dranken als ze verpakt worden in plastic flessen, maar wél als ze worden verpakt in blik.
3. Na aanpassing nog steeds wegwerp
Daarnaast past de markt verschillende producten en verpakkingen een klein beetje aan om die vervolgens aan te duiden als herbruikbaar of afwasbaar. De verpakking is in veel gevallen niet significant anders, waardoor het gebruik in de praktijk eenmalig blijft. Dit gebeurt bij verpakkingen en wegwerpproducten als plastic rietjes, borden en bestek.
Signaal van de inspectie
Sinds juli 2021 zijn er verschillende regels voor wegwerpplastic om te voorkomen dat plastics in het milieu terechtkomen en te zorgen dat hergebruik de norm wordt. Nadat een wet in werking treedt zien de inspecteurs van de ILT nieuwe ontwikkelingen en risico’s vaak als eerste. Als in de praktijk sprake is van ongewenste gebeurtenissen of als het blijkt dat regelgeving niet werkt zoals die bedoeld is, kan de ILT haar bevindingen via een signaalrapportage delen met politiek, beleidsmakers en de maatschappij. Zoals in dit geval bij het ontwijken van hergebruik van verpakkingen.
Plastic zwerfafval
Dagelijks gooien we in Nederland 19 miljoen plastic wegwerpbekers en -bakjes en 4,5 miljoen plastic flessen weg. Zolang de productie van wegwerpplastics en de hoeveelheid kunststof in zwerfafval onvoldoende verminderen, blijven de nadelige gevolgen daarvan voor mens en milieu aan de orde.
