Delfzijl – Op donderdag 24 juni presenteert de Stuurgroep Herindeling Eemsdelta aan de Raadsklankbordgroep (RKBG) het financieel perspectief van de nieuwe gemeente Eemsdelta. Het lijkt erop dat het tekort van de nieuwe gemeente Eemsdelta bij de start hoger zal zijn dan eerder in het jaar werd verwacht.
Nieuwe ontwikkelingen laten een zorgelijk plaatje zien. Het in april verwachte tekort van 5,7 miljoen
euro loopt verder op van 6,1 miljoen euro in 2021 naar 9,5 miljoen euro in 2025. Deze tekorten staan
voor het leeuwendeel los van de herindeling. Ze worden vooral veroorzaakt door de oplopende financiële
nadelen in het sociaal domein; grote nadelen waarmee alle gemeenten in Nederland worden geconfronteerd.
Tekorten sociaal domein
De tekorten in het sociaal domein worden veroorzaakt door de opgelegde kortingen vanuit het Rijk en
een steeds verder toenemende en steeds complexere hulpvraag. Rijksbesluiten zoals het abonnementstarief voor de Wmo zorgen er bovendien voor dat de inkomsten afnemen en het zorggebruik toeneemt.
Gerard Beukema licht dit toe: ‘We zien dit ook bij de ons omringende gemeenten. De gemeentelijke
autonomie staat daarbij onder druk. Voor een adequate uitvoering van onze taken in het sociaal domein
is extra structureel geld nodig van het Rijk.’
Extra druk door herziening verdeelmodel gemeentefonds
Mogelijk dat er ook nog een fors nadeel ontstaat door de herziening van het verdeelmodel van het gemeentefonds. Het gemeentefonds is de belangrijkste inkomstenbron voor gemeenten. Door de nu
voorziene herverdeling van deze middelen zullen met name kleinere gemeenten een lagere bijdrage
ontvangen. Dit treft ook de nieuwe gemeente Eemsdelta. ‘Er moet een verdeelmodel komen dat recht
doet aan de financiële positie van kleinere gemeenten zoals Eemsdelta, maar dat tegelijkertijd ook
rekening houdt met de sociale opgaven die sterk verschillen tussen gemeenten,’ aldus Beukema.
Gevolgen coronacrisis
Ook de coronacrisis heeft grote impact op de financiële positie van de gemeenten. Door de ontstane
crisis zal bijvoorbeeld het aantal mensen met een uitkering toenemen. De aanspraak op het minimabeleid, begeleide participatie en daarmee gepaard gaande uitvoeringskosten zullen oplopen. Hierbij is het nog onzeker in welke mate het Rijk gemeenten zal compenseren voor de tekorten die dit met zich
meebrengt. Beukema hierover: ‘We gaan ervan uit dat het Rijk alle gemaakte kosten en gemiste inkomsten als gevolg van de coronacrisis vergoedt.’
De portefeuillehouders financiën van de gemeenten Appingedam, Delfzijl en Loppersum vragen actief
bij het Rijk aandacht voor meer middelen voor het sociaal domein, een volledige vergoeding van de
gemaakte en nog te maken kosten als gevolg van de coronacrisis en een rechtvaardig verdeelmodel
gemeentefonds. Zij sluiten zich daarmee aan bij de oproep van veel andere gemeenten.
Nieuwe gemeente
Ondanks de zorgelijke financiële situatie zet de toekomstige gemeente Eemsdelta zich in om de
dienstverlening aan de inwoners op niveau te houden. ‘We zien een toenemende samenwerking op
verschillende gebieden,’ geeft Gerard Beukema aan. ‘We merken dat we samen veel aan kunnen.’
Met inachtneming van het zorgelijke financiële perspectief staat de nieuwe gemeente ook voor enkele
urgente maatschappelijke opgaven die moeten worden gerealiseerd: aardbevingen de baas, meer mensen aan de slag, binden van jongeren en voorbereid op minder mensen, toekomstige zorg en ondersteuning, verduurzaming en energietransitie, en doorontwikkeling van recreatie en toerisme. Gerard
Beukema legt uit. ‘Met het huidige financiële perspectief zal het niet eenvoudig zijn om onze belangrijkste
opgaven te realiseren. Met onder meer de NPG-gelden die beschikbaar komen, verwacht ik
echter dat we Eemsdelta nieuwe impulsen kunnen geven.’
Begroting 2021
Het financieel perspectief geeft een doorkijkje in de financiële situatie van de nieuwe gemeente voor
de komende vijf jaren en schetst een zo actueel mogelijk financieel beeld. Beukema plaatst daar meteen
een kanttekening bij: ‘Dit perspectief schetst de uitgangspositie op basis waarvan het nieuwe college
de begroting voor 2021 opstelt en die aanbiedt aan de nieuwe raad. We bieden daarbij na de verkiezingen op 18 november 2020 aan de onderhandelaars voor de nieuwe coalitie ook een overzicht aan van de mogelijkheden om tot een sluitende begroting te komen.’
Harmonisatie gemeentelijke belastingen
De gemeenten Appingedam, Delfzijl en Loppersum hanteren verschillende tarieven voor de gemeentelijke
belastingen. Die tarieven worden op dit moment voor de nieuwe gemeente Eemsdelta op elkaar
afgestemd. Uitgangspunt is dat de herindeling niet leidt tot onbedoelde lastenstijging. Beukema: ‘Voor
enkele belastingsoorten staan we voor de keuze: blijven ze ook in de nieuwe gemeente of schaffen we
ze af. De stuurgroep stelt voor de hondenbelasting en de forensenbelasting af te schaffen. Onder meer
bij de afvalstoffenheffing stellen we voor dit over te laten aan de nieuwe gemeente. We moeten weloverwogen de keuze maken om Diftar wel of niet in te voeren. Bij de rioolheffing stelt de stuurgroep
voor de belastingplicht bij de gebruiker van een pand neer te leggen.’ Bij dit laatste zullen de woonlasten
van een groep inwoners van de gemeente Loppersum gaan stijgen. Om dit te voorkomen stelt de
stuurgroep voor in bestuurlijk overleg te treden met de desbetreffende woningcorporaties met als doel
een evenredige huurverlaging te bewerkstelligen. Alternatief volgens de stuurgroep is een compensatieregeling.
De gezamenlijke colleges, maar ook de individuele raden van de afzonderlijke gemeenten zullen in de
harmonisatie van de belastingen worden betrokken. Dit gebeurt door in september de raadsklankbordgroep en de raadswerkgroep financiën nogmaals te raadplegen. Elke gemeenteraad afzonderlijk stelt de belastingverordeningen in november 2020 vast. Alleen de verordening onroerende zaak-belastingen stelt de nieuwe gemeenteraad Eemsdelta vast.
De woonlasten voor inwoners zijn mede afhankelijk van de OZB-tarieven waarvoor het nieuwe college
de raad van Eemsdelta een voorstel gaat doen. Of dit in 2021 gaat resulteren in een lastenstijging
voor woningen is nu nog niet te zeggen. Wel zal er waarschijnlijk een wijziging ontstaan bij nietwoningen
in het grondgebied van Loppersum. Deze OZB-tarieven voor niet-woningen zijn momenteel
in verhouding tot de OZB-tarieven voor niet-woningen van Appingedam en Delfzijl zeer laag. Daarin
is een forse stijging te verwachten. Daarom geeft de stuurgroep de nieuwe gemeente in overweging
hiervoor een compensatieregeling in te stellen.